Damla Sulama

Damla Sulama’nın Tanımı

        İdeal bir sulamada temel amaç, bitki gelişmesi için gerekli olan suyu en randımanlı ve ekonomik şekilde bitki kök bölgesinde depolamak olmalıdır.

        Damla sulama yönteminde, sık aralıklarla ve her defasında az miktarda sulama suyu uygulanır. Sulamaya, toprak nemi kaybolmadan başlanır ve bitkiye günlük ya da birkaç günlük su gereksinimi karşılayacak su verilir. Böylece, yetiştirilen bitkide topraktaki nem eksikliğinden veya aşırı nemden-sudan kaynaklanan bir gerilim (su stresi) yaratılmaz. Damla sulama yöntemi ile yalnızca, yeterli düzeyde bitki köklerinin gelişmesini sağlayacak ortama su verilir.

        Damla sulamada; kaynaktan alınan sulama suyu, bir kontrol biriminde, kum, sediment, yosun vb.yüzücü cisimlerlerden arındırılır. İstenildiğinde, bitki besin elementleri sulama suyuna karıştırılır, daha sonra su son bir süzme (filtrasyon) işlemine tabi tutulur. Sistem debisi ve basıncı denetlenerek sulama suyu, basınçlı borularla bitki sıraları arasına yerleştirilen ve düşük basınç ve düşük debi ile çalışan özel damla sulama borularına iletilir. Su, bu borulardaki damlatıcılardan damlalar biçiminde toprak yüzeyine verilir ve toprak tarafından toprak bünyesine alınır. Toprak bünyesine alınan su, yerçekimi ve kapillar kuvvetlerin etkisi ile dağılır ve bitki kılcal köklerinin geliştiği toprak hacmini ıslatır. Genellikle, bitki sıraları boyunca eşit şekilde ıslatılmış ıslak bir şerit elde edilir, sıralar arasındaki yüzey kuru kalır. İyi bir tasarım ve uygulama ile derine sızma ya da yüzey akışı söz konusu olmaz. Böylece, mevcut su kaynağından en etkin şekilde faydalanılmış olunur.

        Günümüzde damla sulama yöntemi, su uygulama randımanı en yüksek sulama yöntemi olarak kabul edilmektedir

Sulama Yöntemlerinde Su Uygulama Randımanları

        Randıman’ın tanımı şu şekilde yapabiliriz;

        Sulama yöntemlerinin su uygulama randımanlarını karşılaştırdığımızda en randımanlı yöntemin damla sulama yöntemi olduğu görülecektir.

        Su Uygulama Randımanları;

• Salma Sulama % 50
• Karık Sulama % 70
• Yağmurlama Sulama % 80
• Damla Sulama % 90 - % 95

        Diğer bir deyimle bir bitkinin bir sulamada 100 birim suya ihtiyacı varsa, bitkinin bu suyu alabilmesi için, salma sulama yöntemi ile tarlaya 200 birim su vermemiz gerekir. Halbuki damla sulama yöntemi ile tarlaya vermemiz gereken su miktarı 110 birim olacaktır.

Damla Sulama Sisteminin Elemanları

• Su kaynağı
• Pompa ünitesi
• Kontrol ünitesi
• Kum ayırıcı (hidrosiklon)
• Kum filtresi (gravel filtre)
• Gübre tankı
• Filtre (disk/elek)
• Ana boru hattı
• Alt ana boru hattı
• Dağıtım boru hattı (manifold)
• Damlama borular (lateral)
• Damlatıcılar

Damla Sulama Borularının Çeşitleri

        Damla sulama yönteminde, lateral olarak kullanılan damla sulama boruları, üretim yöntemi ve damlatıcı işlevine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

Üretim Yöntemine Göre

        Boru içine geçmiş damlatıcılı borularda , damlatıcılar boru içine üretim sırasında belli aralıklarla yerleştirilir ve borular kullanıma sunulur. Bu damlatıcılar yuvarlak veya yassı damlatıcı şeklinde olabilir.

        Boru üzerine takılan damlatıcılı borularda ise, boru içinde damlatıcı olmadan üretilir ve borudan ayrı olarak üretilmiş damlatıcı, uygulama sırasında boru üzerine monte edilir.

Damlatıcı İşlevine Göre

        Standart damlatıcılar, 1.0 atm, işletme basıncında sabit bir debi verecek şekilde üretilirler. Örneğin 1.0 atm. işletme basıncında 2.0 L/saat ya da 3.8 L/saat gibi debisi olan damlatıcılar. Bu damlatıcılarda işletme basıncı arttığı zaman debi de artar.

        Basınç ayarlı damlatıcılar ise değişken basınçta sabit debi verirler. Bu tip damlatıcılarda, lateral boyunca 1.0 atm.den 3.5 atm.ye kadar değişen uygulama basınçlarında sabit bir debi (örneğin 2.0 L/saat veya 1.6 L/saat vb.) elde edilir. Bu özelliği nedeniyle basınç ayarlı damlatıcılarla üretilen damla sulama boruları boru çapı ve damlatıcı debisine bağlı olarak çok daha uzun mesafelere çekilebilir. Bu da bazı durumlarda işletme kolaylığı ve ana boru maliyetlerinde tasarruf sağlar.

        Ayarlanabilir debili damlatıcılar ise, debisi el ile ayarlanabilen (örneğin 0-60 L/saat arasında) ve boru üzerine kullanıcı tarafından sonradan takılan damlatıcılardır.

Damla Sulamanın Üstünlükleri

• Etkin ve tasarruflu su kullanımı sağlar. Toprak yüzeyinin tamamı ıslatılmadığı için toprak yüzeyinden olan buharlaşma en az düzeydedir. Ayrıca ıslatılan alanlarda genelde bitki tarafından gölgelenir. Buna iyi bir tasarım ve su işletmesi de eklendiğinde sulama randımanı en yüksek değere ulaşır. Salma sulama yöntemine göre % 50, yağmurlama sulama yöntemine göre % 25 su tasarrufu sağlanır.

• Etkili bitki kök derinliğindeki nemin genellikle % 30’ u tüketildiğinde sulamaya başlanır ve bitkiye sadece birkaç günlük su ihtiyacı kadar su verilir. Böylece bitki az veya fazla sudan dolayı bir gerilime (su stresi) girmez. Bu durum da daha iyi bir bitki gelişimini sağlar ve % 30 kadar daha yüksek ve kaliteli ürün elde edilir.

• Bitki besin elementleri sulama suyuna karıştırılarak verilebilir. Böylece bitkinin tam kök bölgesine gübreleme uygulaması yapılır. Diğer sulama yöntemlerinde ise gübre tarla yüzeyine genellikle yağışlardan önce serpilir. Bu gübrenin bir kısmı yağışlarla birlikte yıkanır, yer altı suyuna karışır ve bitki tarafından alınamaz. Ayrıca yağış zamanına bağlı olarak gübrenin, bitkinin tam ihtiyaç duyduğu dönemde bitki tarafından alınamaması riski de ortaya çıkar. Ph değeri yüksek topraklarda da gübrenin bir kısmı bitki tarafından topraktan alınamaz. Damla sulama da ise tüm bu olumsuzluklar ortadan kalkar, kullanılacak sıvı gübrelerle toprağın ph değerinini de düzenleme olanağı ortaya çıkar. Sonuç olarak hem kullanılan gübreden tasarruf, hem de etkin bir gübreleme, bitki besleme yapılır.

• Damla sulama uygulaması sırasında, toprakta bulunan tuzlar, ıslatılan toprak hacminin çeperine doğru taşınır ve bitki kılcal köklerinin geliştiği ortam belirli oranda tuzdan arınır. Böylece tuzlu topraklarda, damla sulama yöntemi ile toprak tuzluluğuna duyarlı bitkiler bile yetiştirilebilir.

• Bitkilerin toprak üstü organları ıslatılmadığı için, bitki hastalıklarının oluşma ve yayılma olasılığı azalır, bunun yanı sıra ıslatılan alan az olduğu için yabancı ot mücadelesi daha rahat yapılır.

• Yine tarla yüzeyinde ıslatılan alan az olduğu için istenildiği zaman tarlaya girilebilir, sık hasat gerektiren ürünlerde hasat istenilen her an rahatlıkla yapılabilir.

• Sistemin işletilmesi son derece kolaydır, sulama işçiliği masrafları en az düzeydedir.

• Yağmurlama sulama yöntemine oranla, işletme basıncı daha düşük olduğu için enerji masrafları daha az olur. Tasarruf oranı zaman zaman % 50’ ye ulaşabilir. Damla sulama yönteminde gerekli olan işletme basıncı 1.0 atm.dir.

• Son derece düşük kapasiteli su kaynakları ile sulama yapılabilir.

• Damla sulama yöntemi bir yüzey sulama yöntemi olmadığı için; tesviyesiz, eğimli, dalgalı, hafif yada kaba bünyeli topraklarda güvenle uygulanabilir.

• Yağmurlama sulamada olumsuz bir etmen olan rüzgar, damla sulama için bir engel teşkil etmez.

• Yüzey ya da yağmurlama sulama yöntemlerinde uygulanamayacak kadar tuzlu olan sular ile damla sulama yöntemi ile sulama yapılabilir.

Damla Sulamanın Kullanımını Kısıtlayan Etmenler

• Damla sulama borularında yer alan damlatıcılardaki su akış yolunun kesit alanı çok dar olduğu için, bu yöntemdeki en önemli sorun damlatıcıların tıkanma olasılığıdır. Tıkanmaya sulama suyu içinde bulunabilecek kum, yosun vb.cisimler ile kimyasal madde birikimi neden olabilmektedir. Sorunun çözümü için, sulama suyu sisteme verilmeden önce (suyun niteliği ve projeye bağlı olarak farkı yöntem ve aşamalarda olmak üzere) kontrol biriminde süzülmelidir. Ayrıca damla sulama boruları sulama sezonu içinde birkaç kez ve özellikle sulama sezonu sonunda özel asit çözeltileriyle yıkanmalıdır.

• Sistemin ilk kurulum maliyeti yüksektir. Ancak iyi bir projeleme ile işletme masraflarında tasarruf edildiği ve hedeflenen verim artışı sağlanabildiğinde sistem kendini 1 yıl içinde amorti edebilmektedir.

• Gerek hedeflenen verimlilik ve sonuç olarak gelir artışının elde edilebilmesi gerekse sistemin tekniğine uygun ve uzun ömürlü kullanılabilmesi için sistem mutlaka uzman kişilerce planlanmalı, tüm unsurlarıyla boyutlandırılmalı, işletme esas ve ilkeleri belirlenmelidir.

        Sulama Yöntemler hakkında bilgi edinmek için tıklayınız.